LINK DO ZDJĘCIA

W drugiej połowie lat 70-tych XX wieku ogromna ilość awarii[1] autobusów Jelcz – Berliet 100, Jelcz Berliet PR 110, Mex 272 zarówno w części kratownic, jak w części napędowej (silniki, skrzynie biegów) zmusiła Zakłady w Jelczu, które przeprowadzały dla większości firm komunikacyjnych w Polsce remonty główne, do szukania nowych rozwiązań konstrukcyjnych. Znalezienia następcy Jelcza Mex, który sprawdził się przez na polskich ulicach przez 14 lat (produkcja 1963-77) i jednocześnie mógłby swym nadwoziem przypominać nowoczesne w formie Jelcze PR 110.

W 1979 roku w Biurze Konstrukcyjnym w Zakładach „Jelcz” powstała bardzo śmiała i nowatorska koncepcja modernizacji starych Jelczy Mex 272 na „prawie nowe” Jelcze oznaczone w wersji prototypowej 081. Koncepcja polegała na wykorzystaniu, po regeneracji, ramy nośnej i całego układu napędowego Jelcza Mex i zabudowania jej nadwoziem maksymalnie zunifikowanym z Jelczami PR 110 i Jelcz 080[2] (szczególnie ściany przedniej). O ile Jelcz PR 110 miał silnik z tyłu, to wersja 081 miała podobnie jak Jelcz Mex silnik z przodu. Właściwie był to Mex tylko z innym nadwoziem. Konstrukcja ramy Mexa wymuszała na konstruktorach wiele konstrukcyjnych i funkcjonalnych odejść od wersji PR, 110 co w końcowym efekcie odbijało się ze stratą dla komfortu jazdy przyszłych pasażerów jak i pracy samego kierowcy. Z zewnątrz autobus wyglądał całkiem atrakcyjnie, jednak po wejściu do środka od razu rzucała się w oczy ciasnota wnętrza, mała dbałość o wykończenia wewnętrzne. Podobnie jak w autobusie Mex dodatkowe wady wychodziły podczas jazdy miejskiej. Wszechobecny zapach spalin spod nieszczelnej klapy nad silnikiem i nadmierny hałas. Zastosowanie kierownicy, podobnie jak całej deski rozdzielczej z ciężarowego Stara 200, dopełniało reszty.

W kwietniu 1982 roku Jelcz 081 trafił na „Kleszczową” na tzw. jazdy testowe w MZK. Otrzymał warszawskie blachy rejestracyjne WAA 213 S i rozpoczął swą liniową służbę. Głównie na trasie linii „350” (Instalatorów, Al. Krakowska, Grójecka, Świętokrzyska, Nowy Świat)[3]. Jak każda nowość wzbudzał zaciekawienie kierowców, szczególnie tych z długim stażem na Jelczach Mex, którzy chcieli zobaczyć to jakby „nowe ubranko dla starej lalki”. Po całodziennej jeździe stwierdzali niemal jednogłośnie – autobus dobry, niezawodny jak Mex, tylko żeby jeszcze trochę dokręcić te wewnętrzne ścianki, żeby tak nie klekotały – to będzie luksus. A, że mały jak Mex, to nie przeszkadza.

Po trzech miesiącach prób, testów (trwały do lipca 1982) wydano w MZK pozytywną opinię, choć raczej zachwytów nie było i chętniej spoglądano w kierunku nowoczesnych Ikarusów niż w stronę fabryki w Jelczu i jej najnowszej propozycji. Być może to „chłodne” przyjęcie nie tylko w MZK, ale również w innych dużych miastach zdecydowało, że nie podjęto seryjnej produkcji autobusu Jelcz 081. Mimo wszystko, była to ciekawa propozycja, szczególnie, gdy się weźmie pod uwagę czas, w którym powstała. Początek lat 80-tych, to kompletne rozchwiana gospodarka i brak dosłownie wszystkiego.

Mimo, iż nie podjęto dalszych prób nad nowym wykorzystaniem ram Mexów, to Zakłady w Jelczu wykorzystywały niemal do końca lat 80-tych podwozia z autobusów, które trafiały na remonty główne. Część wracała do firm komunikacyjnych jako sprawne autobusy, a część wykorzystywano na różnego rodzaju pojazdy specjalne. Również w MZK kilka Jelczy Mex przebudowano w Zakładzie przy Włościańskiej na wozy pogotowia technicznego, czy pojazdy techniczne (pługi) do obsługi zaplecza zajezdni.

Włodzimierz Winek, (C) 2013